گلیکوزید ها

گلیکوزیدها از سوخت وساز ثانویه گیاهان بدست می آیند واز دو قسمت تشکیل شده اند.یک قسمت آن مانند گلوکز محتوی قند و در اکثر مواد غیر فعال است واثر مناسبی روی حلال بودن گلیکوزید و جذب آن وحتی انتقال آن ازیک عضو به عضو دیگر دارد.اثر درمانی مربوط به قسمت دوم است که به آن آگلیکن (یا اگلوکن) گفته می شود.

گلیکوزیدها گروه بزرگی از مواد موثره ی دارویی ارزشمند را تشکیل می دهند که در عین حال در میان آنها برخی از خطر ناک ترین وسمی ترین مواد موجود در طبیعت یافت می گردد.این مواد در گروه زیادی از گیاهان گل دار وجود دارند .

گلیکوزید در مسیر های مختلف متابولیکی به شکل های گوناگونی ساخته می شوند.این مواد دارای ساختمان شیمیایی پیچیده و مخصوصی هستند ودر بدن انسان اثر های خاصی نیز برجای می گذارند. گلیکوزیدها پس از هیدرولیز (توسط اسیدها،برخی آنزیمها )به ترکیبات قندی(گلیکون) و غیر قندی(آگلیکن) تبدیل می شوند.

یکی از مهمترین ترکیبات گلیکوزیدی،گلیکوزیدهای سیانوژنتیک هستند که از فراورده های ترکیبات گلیکوزیدی پس از هیدرولیز آنها با اسید هیدروسیانیک می باشند.

گلیکوزید های سیانوژنیک ،از ترکیبات سیاندریک متصل به یک قند تشکیل می شوند.با تأثیرآنزیم آن ها تجزیه(اغلب درآب دهان)و به اسید سیاندریک آزاد که یک سم است تبدیل می شود(بادام های تلخ،گل آقطی سیاه،آلو وبرگ های گیلاس).

از مهمترین گلیکوزیدهای سیانوژنیک ،می توان از آمیگدالین نام برد که به طور وسیعی در گیاهان خانواده های گل سرخ(سیب،گلابی،گوجه ها،بادام ها،...)،پروانه آسا(شبدر،لوبیا،...)،آقطی،کتان وبعضی خانواده های دیگر وجود دارد .

بعضی از این مواد در تهیه داروهای معالج سرفه،مسهل ومسکن مورد استفاده قرار می گیرد.

یکی دیگر ازترکیبات مهم گلیکوزیدها،عبارت است از ،گلیکوزیدهای انتراکینون. گلیکوزیدهای مذکور پس از هیدرولیز،انمتراکینون تولید می کنند.انتراکینون ها نقش عمده ای در مداوای یبوست دارند.از گیاهان حاوی انتراکینون ها می توان از«سنا»،«سیاه توسه»،«ریواس»وچند گیاه دیگر نام برد.

درضمن این گلیکوزید ها پس ازشش تا هشت ساعت پس از جذب اثر ملین دارند.

از دیگر گلیکوزید ها می توان تیو گلیکوزید را نام برد که حاوی گوگورد هستند وبه طور آلی به آن متصل ومثلاً به وسیله خانواده کلم ( Brassicaceae ) مشخص می شوند.

آنها به همراه یک آنزیم،میروزیناز که اثرش تجزیه ی آن ها به گلوکز وایزوتیوسیانات های سی نه وول ها(خردل،دانه های خردل سفید یا سیاه ،دانه گیاه لادن)است.

گلیکوزیدهای فنولیک که متعلق به گروه عناصری هستند که اثرات ودر بیشتر موارد عطر خاصی نیز دارند.به همین دلیل برخی مواقع آنها را در میان عناصر معطر طبقه بندی می کنند(مشتقات سالیسیلیک موجود در پوست درخت بید،ریش بز و جوانههای صنوبر،آربوتین ومتیل آربوتین موجود در بوسرول،مورد وخزه).

بالاخره از گلیکوزیدهای مهم دیگر ،گلیکوزیدهای قلبی (کاردیو گلیکوزیدها)هستند.

ساختمان شیمیایی گلیکوزید های قلبی با سایر ترکیبات گلیکوزیدی متفاوت است.گلیکوزیدهای مذکور،اثرهای خاصی روی ماهیچه های قلب دارند وصدها نوع از این گلیکوزیدها تاکنون شناخته شده اند.

گلیکوزیدهای قلبی در برخی از گیاهان گلدار نظیر گیاهان خانواده خرزهره،میمون(گل انگشتانه)،آلاله،استبرق وچند خانواده دیگر وجود دارند.

علاوه بر ترکیبات گلیکوزیدی مهمی که تا اینجا ذکر شدند می توان از ترکیبات دیگری چون گلیکوزیدهای ساپونینی ،گلیکوزیدهای کومارینی و گلیکزیدهای دیگر نام برد.

توجه: دوستان برای اطلاعات تخصصی تر راجع به مواد موثره میتوانید این فایل ها را نیز دانلود نمایید

مقاله کامل اجسام عطری ( اسید های عطری,اسانس های معطر)

مقاله کامل فلاونوئید ها و مشتقات(FLAVONOID AND RELATED COMPOUNDS)