کتیرا

Taraxacum officinalis

از گل قاصد مدتهاست به عنوان یک گیاه دارویی استفاده می شود . در برخی کشورها از برگهای تازه این گیاه سالادهای مخصوص تهیه می شود . تاراگزاکوم از کلمه لاتین ((تاراگزیس)) به معنای التهاب چشم مشتق شده و نشان می دهد که برای معالجه ناراحتیهای چشم از این گیاه استفاده می شده است .

در تعدادی از فارماکوپه ها از ریشه ، برگ و پیکر رویشی گل قاصد به عنوان دارو یاد شده و خواص درمانی آن مورد بررسی قرار گرفته است . از مواد موثره این گیاه برای معالجه رسوبات صفراوی و برخی ناراحتی های کبدی استفاده می شود . از این گیاه همچنین به عنوان مدر و مسکن استفاده می کنند .

گل قاصد در بعضی کشورهای غربی در سطوح کم کشت می شود .

مشخصات گیاه

گل قاصد گیاهی علفی و چند ساله است . منشا این گیاه مناطق اروپا – آسیا گزارش شده و در مرکز ، شرق و جنوب اروپا گسترش دارد .

ریشه گل قاصد دوکی شکل و مستقیم است . طول ریشه 20 سانتی متر و ضخامت آن 1 تا 3 سانتی متر می باشد . ریشه تازه ، نرم و قسمت خارجی آن ممکن است قهوه ای روشن ، قرمز کم رنگ یا قهوه ای تیره باشد . در حالی که قسمت داخلی ریشه سفید یا خاکستری رنگ است . ریشه انشعابهای ترد و شکننده متعددی دارد . برگها نیزه ای شکل ، طویل به طول 15 تا 25 سانتی متر و پهنای آن 4 تا 5 سانتی متر است . حاشیه برگها کنگره دار است . برگها فاقد دمبرگ و مستقیما" به ساقه متصل می باشند . گلها در انتهای ساقه های اصلی و فرعی پدیدار می شوند . گلچه ها زردرنگ هستند . اولین گلها اوایل بهار (فروردین) ظاهر می شوند و گلدهی معمولا" تا اوایل پاییز (مهر) ادامه می یابد . میوه فندقه است . وزن هزاردانه 42/0 تا 52/0 گرم است . به قسمت فوقانی دانه پاپوسهای بسیار ظریف و سبکی متصل است که به محض رسیدن از گیاه و به اطراف پراکنده می شوند .

برگهای گل قاصد حاوی مقادیر فراوان ویتامینهای آ ، ب و ث است . ریشه حاوی ترکیبات تری ترپن (مانند تاراکساسترول) و مواد تلخ مانند ((لاکتوکاپیکرین)) است که بر اثر تجزیه به ترکیبات ((لاکتوسین)) که مسکن می باشد تبدیل می شود . ریشه همچنین حاوی ترکیباتی نظیر ساپونین و تانن است . تمام پیکر گیاه غنی از عنصر پتاسیم است .

نیازهای اکولوژیکی

گل قاصد در هر نوع خاکی می روید . نسبت به ((پی اچ)) خاک حساسیتی نشان نمی دهد و در زمینهای دارای ((پی اچ)) بین 2/4 تا 2/8 می روید . گل قاصد در چمنزارها ، مراتع و بوته زارها و همچنین مزارع دست نخورده جوامع وسیعی را تشکیل می دهد .

تناوب کاشت

گل قاصد را می توان با هر گیاهی به تناوب کشت کرد .

مواد و عناصر غذایی مورد نیاز

این گیاه در مراتع ، مناطق وسیعی را در بر می گیرد ، از این رو در اکثر کشورها با توجه به ضوابط و مقررات آن کشور از مراتع به برداشت این گیاه اقدام می نمایند ، و بدین جهت تاکنون تحقیقات زیادی بر روی کاشت ، داشت و برداشت گل قاصد انجام نگرفته است .

برداشت محصول

از اوایل بهار تا اواخر شهریور به تدریج می توان برگهای گل قاصد را برداشت کرد . پیکر رویشی این گیاه در مرحله گلدهی از بیشترین مقدار مواد موثره برخوردار است .

اواخر پاییز یا اوایل بهار قبل از رویش گیاه زمان مناسبی برای برداشت ریشه های گل قاصد است . پس از برداشت ، آن را با آب جاری از گل و لای تمیز کرده سپس ریشه را باید به چند قسمت تقسیم و خشک کرد .

برگهای زرد رنگ یا سایر برگهای آلوده به قارچ یا باکتری را باید از بقیه جدا کرد . سپس آنها را باضخامت کم بر روی صفحات خشک کن قرار داد تا خشک شوند . اندامهای خشک شده را باید دور از نور و در مکانی کاملا" خشک نگهداری کرد . برخی آفتهای انباری ممکن است باعث تخریب اندامهای خشک شده شوند ، از این رو انبار باید عاری از هر گونه آفت باشد .

نسبت برگ تازه به خشک شش به یک و نسبت ریشه تازه به خشک پنج به یک و نسبت ریشه و اندامهای هوایی تازه به خشک پنج تا شش به یک می باشد .