کتیرا

شاه دانه از گیاهان زراعی قدیمی است که احتمالاً موطن اصلی آن آسیای مرکزی می باشد که از آنجا به چین رفته و در این کشور بیش از ۴۵۰۰ سال سابقه کشت دارد. تولید شاهدانه در درجه اول برای استفاده الیاف آن است که برای تهیه طناب، گونی، نخ قند، بادبان کشتی ، پارچه های مخصوص تور ماهیگیری کمر بند نجات، برزنت بکار می رود. همچنین در صنعت کاغذ سازی کاربرد دارد.

دانه آن به مقدار زیاد در صنعت روغن کشی و دارو سازی کاربرد دارد. شاهدانه گیاهی ۲ پایه ، علفی ، یکساله و به ارتفاع ۱ تا ۳ متر حتی بیشتر و دارای واریته ها و فرم های مختلف است شاهدانه برگهائی متقابل در طول ساقه دارد ولی هر چه به انتهای ساقه نزدیک می شویم برگهای آن وضع منفرد پیدا می کنند. پهنک برگهای شاهدانه منقسم به ۵ تا ۷ لوب عمیق دندانه دار و منتهی به دمبرگ دراز است. گلهای آن در حالت طبیعی بر دو نوع نر و ماده ، واقع بر روی دو پایه جدا گانه اند.

از مشخصات گلهای نر شاهدانه آن است که به صورت مجتمع و به وضع آویخته بر روی پایه ای که از کنگره برگها خارج می شود و همچنین در قسمت انتهایی ساقه ظاهر می گردند هر یک از این گلها نیز دارای ۵ پرچم در درون پوشش گل اند. گلهای ماده عموماً همان وضع گلهای نر را دارند با این تفاوت که بدون دارا بودن دمگل مشخص ، در بغل براکته هایی شبیه به برگ جای می گیرند. میوه این گیاه به صورت فندقه و به رنگ قهوه ای یا تیره و دارای یک دانه بدون آلبومن است.

تاریخچه
برای اولین بار در سال ۱۸۴۰ یک شیمیدا ن بریتانیایی به نام پیتر سکوایِر روغن حشیش را ساخت او گیاه شاهدانه را درون یک حلّال قرار داد و عصاره ماده محرک تی اچ سی را از ان استخراج کرد، و در ویال‌های ۱ و ۵ اونس (اوقیه) در امریکا به عنوان یک داروی گیاهی به فروش رساند.

دامنه انتشار
استانهای گیلان و مازندران کشت می شود. در بندر گز، خراسان ، مغرب ایران، ترمیس در اراک، بلوچستان و جنوب غربی ایران می روید.

از بخش‌های مختلف این گیاه مواد مختلفی بدست می‌آید. از جمله:

تخم شاه‌دانه
گیاه مؤنث شاهدانه دارای چندین گل است. داخل تخمدان این گل‌ها دانه‌های سیاه رنگی است که در حقیقت همان شاه‌دانه‌ای است که به عنوان آجیل در ایران مصرف می‌شود و طعم مطبوعی دارد. و برای خوراک بعضی از پرندگان زینتی نیز می‌توان از این دانه استفاده کرد.

انواع مخدر ها (حشیش و ماری جوانا)
حشیش ماده‌ایست که از ترشحات چسبنده گل، برگ و ساقه گیاه شاهدانه مؤنث به صورت صمغ به دست می‌آ‏ید، رنگ آن سبز تیره و گاهی قهوه‌ای مایل به سبز و تقریباً شبیه حنا است.
شاهدانه در حالت گیاهی، ماری‌جوانا و در حالت صمغی، حشیش یا گراس نامیده می‌شود. در اصل حشیش شکل خالص‌تری از ماری‌جوانا است. روغنی که از صمغ شاهدانه تهیه می‌شود، خالص‌ترین حالت ماده توهم‌زای مصرفی است که از شاهدانه به دست می‌آید. تأثیر حشیش، ناشی از ماده‌ایست به نام T.H.C (تترا هیدرو کانا بینول) که یک ماده توهم‌زای طبیعی به شمار می‌‏رود.

این ماده از صمغِ گیاهِ شاه‌دانه بدست می‌آید. می‌توان آنرا کشید یا به صورت چلیم مصرف کرد. حشیش ماده‌ای جامد اما نرم است و به سختی می‌توان آنرا شکل داد. حشیش اثراتی مشابه ماری جوانا دارد اما تا حدودی توهم زا بوده و هم حالت شادی آور دارد و هم حالت غمناکی. حشیش بویی تقریباً مشابه ماری جوانا دارد. حشیش سراسر حالت‌های متضاد است. در بعضی مصرف کنندگان حالت خواب آلودگی و در برخی بی خوابی رخ می‌دهد.

خواص شاهدانه

در مناطق دور بیشترین کاربرد شاهدانه در چین و هندوچین است. استوارت می نویسد که در چین تمام قسمتهای مختلف گیاه شاهدانه در طب سنتی و چین به عنوان دارو کاربرد دارد.

طبق نتایج تحقیقات، افرادی که به طور منظم دانه‌های شاهدانه را مصرف می‌کنند فشار خون و همچنین میزان کلسترول بد در خون آن‌ها با کاهش روبرو خواهد شد.

دانه شاهدانه، یکی از مغذی‌ترین و قابل هضم‌ترین مواد غذایی روی زمین است. دانه شاهدانه سرشار از پروتئین،‌ اسیدهای آمینه ضروری و اسیدهای چرب ضروری است.
دانه‌های شاهدانه دارای خواص تغذیه‌ای فراوانی هستند و منبع خوبی از اسیدهای چرب ضروری و اسیدهای آمینه ضروری و نیز مواد معدنی هستند.
طبق نتایج تحقیقات، افرادی که به طور منظم دانه‌های شاهدانه را مصرف می‌کنند فشار خون و همچنین میزان کلسترول بد در خون آن‌ها با کاهش روبرو خواهد شد.
پروتئین و آنزیم‌های موجود در دانه‌های بدون پوست شاهدانه، از آن جا که موجب کاهش ورم و التهاب می‌شود کمک خوبی برای مبتلایان به آرتروز و همچنین درد مفاصل محسوب می‌شود.
اگر به دنبال راهی برای کاهش وزن خود هستید، شاهدانه را همراه با صبحانه میل کنید. مصرف شاهدانه هنگام صبح و در وعده صبحانه، باعث احساس سیری طولانی طی روز در شما خواهد شد و به این ترتیب دیگر نسبت به خوردن غذاهای شور و شیرین اشتهای کاذب نخواهید داشت.
مصرف این ماده غذایی همچنین موجب تقویت سیستم ایمنی بدن و نیز تنظیم هورمون‌ها خواهد شد.
برخی از مبتلایان به بیماری «ام اس» برای برطرف کردن علائم مشکل خود، به طور قانونی از این دارو استفاده می‌کنند.
تحقیقات روی این گیاه برای تولید دارویی به عنوان درمان بیماری‌های ناتوان کننده سیستم عصبی بدن ادامه دارد.
دانشمندان آمریکایی اعلام کرده‌اند ترکیب شیمیایی گیاه شاهدانه می‌تواند مانع گسترش سلول‌های سرطان سینه در بدن شود.
محققان موفق به کشف یک ماده شیمیایی در گیاه شاهدانه شده‌اند که تاثیر ضدافسردگی دارد. آنان دریافته‌اند که این ترکیب شیمیایی می‌تواند به تولید دوباره سلول‌های عصبی کمک کند.
در طب سنتی چین از تمام قسمت‌های مختلف گیاه به عنوان دارو استفاده می‌شود.

دیگر خواص شاهدانه
– ضد اسپاسم و انقباضات عضلانی است.
– مسهل است و در درمان یبوست کاربرد دارد.
– برای افرادی که دچار احتباس ادرار شده‌اند، کارساز است.
– ضد انگل معده است.
– در استعمال خارجی به خصوص روی تاول‌ها کاربرد دارد.
– گیاه شاهدانه ارزش زیادی برای معالجه کزاز دارد.
– گیاه شاهدانه مسکن واقعی و موثری برای درد شکم و معالجه میگرن و درد اعصاب و روماتیسم است.
– خوردن برگ آن رطوبت‌های معده را خشک می کند.
– روغن شاهدانه گرم و خشک است و برای درد گوش مفید است.

لازم به ذکر است که خوردن زیاده از حد آن مضر است و موجب سردرد، تاری دید و درد معده می‌شود و در موارد مصرف زیاد، استفراغ نیز دیده شده است.

روش تهیه عصاره گیاه شاهدانه:
سرشاخه های گلدار شاهدانه هندی ۱ واحد، الکل ۶۰ درصد ۶ واحد، آب مقطر ۱ واحد گرفته و طبق روش معمول از آن عصاره تهیه می کنند. مقدار خوراک این عصاره ۵ سانتی گرم تا ۵ دسی گرم بر حسب مورد در رفع حساسیت های شدید و دردهای رماتیسمی مصرف می شود.

توجه : برای اطلاعات تخصصی تر و کامل تر راجع به کاشت و پرورش شاهدانه و ... پیشنهاد میشود فابل آموزشی زیر را دانلود کنید

دانلود