کتیرا

Humulus lupulus
رازک گياهي است با قدمت بيش از هزار سال که از گذشته داراي کاربرد هاي دارويي و نوشابه اي بوده است و از قديم الايام در اروپا در باغچه هاي منازل کشت مي شده است. رازک گياهي است دوپايه، علفي، چندساله (بجز گونه ي H. japonicus که يکساله مي باشد)، بالا رونده (ساقه ي اين گياه در جهت عقربه هاي ساعت به دور قيم مي پيچد)، داراي رشدي بسيار سريع (20 تا 50 سانتي متر رشد در هر هفته) که تا 10 متر مي تواند ارتفاع داشته باشد.

برگ هاي اين گياه سه تا پنج لوبه مي باشند که بصورت متقابل بر روي ساقه قرار مي گيرند. گل هاي ماده بصورت مخروطي شکل و گل هاي نر بصورت خوشه در کنار برگ ها آويزان مي باشند. مخروط هاي ماده که اصطلاحا به ميوه ي رازک مشهور مي باشند. رازک داراي ارقام مختلف و فراواني است که هر يک از اين ارقام داراي کاربرد متفاوتي مي باشند.

نيازهاي اکولوژيکي و پراكنش:
از لحاظ نياز هاي اکولوژيکي به آب و هوايي نسبتا خنک و متوسط دماي 15 تا 18 درجه سانتي گراد نياز دارد. رازک در مناطقي مي رويد که داراي حداقل 550 تا 600 ميليمتر بارندگي مي باشند و توصيه مي شود که در مناطق بادخيز و همچنين داراي سطح آب زيرزميني بالا از کشت اين گياه خودداري شود. رازک به خاک هاي داراي بافت لومي و غني از ترکيبات کلسيمي و داراي pH تقريبا خنثي احتياج دارد.
اين گياه در مناطق شمالي كشورمان بصورت خودرو يافت مي شود.

كاشت، داشت و برداشت:
رازک از نظر بيولوژيکي گياهي بالارونده است و در صورت عدم استفاده از داربست، کاهش چشمگير محصول مشاهده خواهد شد. در تهيه داربست، تيرک هاي اصلي را از جنس چوب يا سيمان با فاصله 12 متر نصب مي نمايند. در فواصل 3 متري دو رديف سيم فولادي با ضخامت شش ميليمتر جهت کشت گياهان قرار ميگيرد.

روش هاي تکثير رازک: 1- بذر 2- قلمه ساقه 3- قلمه ريشه (در مقياس وسيع و تجاري)
کشت قلمه ها در فصل پائيز يا بهار صورت مي گيرد. در گودال هايي به عمق 30 تا 40 سانتي متر، قلمه ها طوري در گودال قرار مي گيرند که ريشه ي آنها در عمق 15 سانتي متري عمق زمين قرار بگيرد.


رازک در آغاز رويش نياز به ازت و پتاس فراواني دارد ولي در مرحله گلدهي به فسفر زيادي نياز دارد. وجين علف هاي هرز، حذف گياهان بيمار، حذف شاخه هاي عقيم، مبارزه با آفات و بيماري ها از ديگر اعمال مهم در مرحله ي داشت مي باشند.

برداشت گل هاي ماده رسيده که به رنگ زرد مايل به سبز مي باشند. رنگ زرد ناشي از حضور لوپولون در مجاري ترشحي است. اين رنگ 5 تا 8 روز مشاهده مي گردد و بايستي به سرعت گلها برداشت گردند. زمان برداشت معمولا در اواسط مرداد يا اواخر شهريور است و برداشت اين گياه همواره با دستگاه هاي مخصوص صورت مي پذيرد.

تركيبات شيميايي:
در ناحيه ي تحتاني فلس هاي گل هاي ماده حفرات حاوي مواد موثره وجود دارند. مواد موثره ي موجود در گل هاي ماده ترکيبات رزيني و اسانس مي باشند که در اين ميان ترکيبات رزيني داراي اهميت فوق العاده اي هستند. ترکيبات رزيني موجود در گلهاي ماده ي رازک به دو دسته ي آلفا اسيد هاي تلخ و بتا اسيد هاي تلخ تقسيم بندي مي شوند.

خواص درماني:
  آرام بخش و خواب آور، آنتي بيوتيک ملايم (بر عليه باکتريهاي گرم مثبت) و ... از عصاره ي حاصل از گل هاي ماده ي رازک در صنايع نوشابه سازي بصورت بسيار گسترده استفاده مي گردد. رازک ويژگي‌هاي خاصي به ماء الشعير مي‌دهد. با رسوب پروتئين ها باعث شفافيت آن مي‌شود. عطر خاصي به آن مي‌بخشد.