کتیرا

Zizyphus jujube
عناب گیاهی است درختچه ای برافراشته منشعب گسترده و درختی کوچک به ارتفاع 5 تا 10 ( به ندرت 15 ) متر , برگ ها تخم مرغی کشیده با حاشیه ای دندان اره ای – دالبر , بدون کرک با دمبرگی کوتاه نوک برگ گرد با اندکی نوکدار به برگ ها به طول 2 تا 6 سانتی متر و متناوب... شاخه ها باریک و در هم پیچیده گوشوارک ها خار مانند شاخه های جوان و بدون کرک. گل ها به قطر 3 تا 4 میلیمتر با گل اذین گرزن که در هر یک 2 تا 5 گل وجود دارد , گل شاخه ها باریک و در هم پیچیده گوشوارک ها خار مانند , شاخه های جوان و بدون کرک اند.

گل ها به قطر 3 تا 4 میلیمتر با گل اذین گرزن که در هر یک 2 تا 5 گل وجود دارد , گل آذین ها با پایه ای کوتاه , میوه ها شفت به ابعاد 1.5 تا 2.5 *1 تا 1.5 سانتیمتر, بیضوی تا تقریبا کروی , در گیاهان کاشته شده به 3 سانتیمتر یا بیشتر نیز می رسد , به رنگ قرمز تیره و یا متمایل به مشکی گوشت میوه سفید و یا با هاله ای سبز فام , شیرین مزه و خوراکی است.

دامنه انتشار:

درخت بومی نواحی مدیترانه و اسیای معتدله اس و در منطقه وسیعی از ایران تا ژاپن می روید. در ایران نیز در سواحل دریای خزر ( گرگان, بین بابل و بابلسر و بین قائم شهر و بهشهر ) و دامنه نیل کوه در مینودشت و در کردستان و سردشت, لرستان ,بختیاری , و الموت بحال خودرو دیده می شود و در بعضی شهرستان ها مانند همدان و مشهد و بلوچستان و کرمان ( ارتفاعات 2000 متری ) و شیراز و اطراف ان و سیستان ( زابل ) و ... کشت می شود.

اندام دارویی : میوه گیاه بخش دارویی این گیاه را تشکیل می دهند. میوه به صورت شفت و دراز پهن , در هنگام رسیده گوشتی و به بزرگی یک زیتون و خوراکی است و پس از رسیدن قرمز متمایل به قهوه ای و شفاف است. بوی ان ضعیف و طعمش لعابی و کمی شیرین و مطبوع است و دارای یک دانه کشیده و باریک است.

زمان جمع اوری: میوه عناب را باید پس از رسیدن کامل در پاییز جمع اوری نمود.

ترکیبات:

عناب دارای لعاب فراوان , مواد قندی مختلف , 2.73 – 6.43 درص مواد پروتئینی , املاح آلی و ویتامین ث است و وجود اسید زی زیفیک در میوه گیاه نیز گزارش شده است. در ازمایش دیگری ترکیبات شیمیایی میوه عناب به شرح زیر گزارش شده است :

20.4 % رطوبت , 5.3 % پروتئین , 1.3 % چربی , 2.7 % خاکستر , 4.4 % فیبر , 3.7 % پکتین محلول در امونیوم اگزالات , 3.0 % پکتین محلول در آب , 1.0 % پکتین محلول در اسیدکلریدریک و 1.0 % پکتین محلول در سدیم هیدروکساید و قند های موجود در میوه خشک حاوی 48.1 % ساکارز و 18.7 % فروکتوز و 11.3 % گلوکز می باشد.

در میوه عناب مقدیر بالایی از Cgmp  ( گرم وزن خشک nmol  50 – 30 ) و Camp  ( گرم وزن خشک nmol  100 – 50 ) شناسایی شده است. که مقدار cGMPدر هنگام رسیدگی میوه تا 90 برابر افزایش پیدا کرده است و با TLCجدا شده است.

از عصاره متانلی میوه عناب با کمک HPLCدو ماده 3-5 O-  - ترانس پاراکوماروئیل آلیفیتولیک اسید یا TCAو سپس پاراکوماروئیل آلیفیتواسید یا CCA  از هم جدا شده اند.

استخراج پترولیوم اتری میوه های عناب از نظر اسید های چرب و استرول ها با کمک G.C مورد بررسی قرار گرفت. ماده اصلی میوه اسید اولئیک است. سیتوسترول و استیگماسترول و دزموسترول (بطور جزئی ) نیز دز میوه گزارش شده است.

موارد استعمال:

عناب بعنوان ملین و آرامش بخش مصرف می گردد همچنین در درمان آترواسکلروز , آسم و مقاوم سازی دندان ها در برابر پلاک و پوسیدگی  مورد استفاده قرار می گیرد.

مقدار مصرف : 10-3 میوه عناب را به صورت دم کرده مصرف می کنند.

آثار فارماکولوژیک:

از آنجائی که میوه حای اسید های نوکلوئیک و ویتامین A  و ویتامین C  و Z SO است برای بالا بردن سیستم ایمنی و جلوگیری از عفونت و سرطان و ایدز و جلوگیری از aging  به کار می رود. بعلاوه میوه عناب حاوی مواد فعالی است که رادیکالهای آزاد ان را برداشت می کند و به همین دلیل بعنوان انتی اکسیدان محسوب می شود و در درمان آترواسکلروز و سایر بیماری ها بکار می روند. و چون اثرات اشعه UV  را کاهش می دهند و دارای اثرات ضد موتاژنی و دس موتاژنی است و مصرف مکرر از ان اثرات خطرناک موتاژن ها را کاهش می دهد.

میوه عناب روی جریان یونی در غشا موثر است و اثرات بی حس کننده موضعی و شل کننده عضلانی ان به همین دلیل است. از طرف دیگر میوه دارای اثرات مهار کنندگی hyperexcitability  غشا نرونی است و اثرات سداتبو در سیتوپلاسم عصبی اینگونه توجیه می شود. از طرف دیگر الکالوئید سیکلوپپتید جدید 1- daechucyclopeptide همراه با Zizyphusine   و Noronuciferine  و lysieamine  در اثرات خواب آوری میوه موثر است. میوه عناب ازاد شدن اکسیدنیتریک را تحریک می کند و به وسیله افزایش جریان خون کلیوی سبب کاهش فشارخون شده و ضد نفریت و دیورتیک می باشد.

میوه عناب با مهار تشکیل گلوکان غیر محلول روی باکتری استرپتوکوکوس کاریوژنیک و در حفاظت دندان ها از پلاک و پوسیدگی دندان به کار می رود. میوه عناب با اثر مهار کنندگی B-11  هیدروکسی استروئید هیدروژناز و مهار ترشح هیستامین و وجود ماده ضد الرژیک , اتیل –D-a فروکتوفورانوزید در درمان اسم و هاپیرسنسیتیویتی تیپ 1 به کار می رود. به دلیل مقادیر بالای اسید های آلی مثل اسیدمالیک و آسکوربیک موجود در میوه به عنوان مواد موثر در جلوگیری از اثرات فوتوتوکسیک UV برای پوست به کار می رود و در لوازم آرایشی کاربرد دارد. جز پلی ساکارید های اسیدی میوه عناب سبب می شود که مصرف خوراکی ان دارای اثرات augmenting natural killer  می باشد.