گیاه حنا

Lawsonia inermis

حنا گیاهی به صرت درختچه یا درختی است به طول 2 تا 7 متر که گیاه جوان عاری از خار ولی گیاه مسن خاردار می باشد شاخه های جوان این گیاه همواره چهار گوش برگ ها به ابعاد 27 - 5*67 – 12 میلیمتر انگشتی یا تخم مرغی یا کشیده یا سر نیزه ای پهن و همواره اندکی نوکدار و نوک تیز با رگ بندی شانه ای و اندکی مشبک است. پهنک قدری بر روی دمبرگ براق ساز است.( یعنی به تریج در قاعده باریک و انگشتی می شود ) کاسه گل به طول 3 تا 5میلیمتر می باشد.

جام گل چندین برابر کاسه گل سفید رنگ یا در ابتدا زرد پریده رنگ و اندکی پس از ان سرخ و میوه ها به ابعاد 8-4.5*6-4  میلیمتر می باشد. بذر در حدود 2 تا 2.6 میلیمتر است.

دامنه انتشار:

انتشار عمومی این گیاه در مناطق حاره افریقا و اسیاست. در ایران در ناحیه بلوچستان یافت می شود. به علاوه در نواحی جنوبی ایران بم و نرماشیر به صورت کشت شده نیز گزارش شده است. در شمال افریقا از جمله مصر و همچنین در هندوستان و سیلان کشت می شود.

اندام دارویی : برگ های گیاه بخش دارویی ان را تشکیل می دهد.

زمان جمع آوری:

برداشت برگ حنا از سال دوم و سوم و کشت ان سالی دو بار صورت می گیرد. در اوایل تیر ماه به نام حنای گرما که دارای برگ ضخیم به رنگ روشن ثابت  است و اواخر ابان به نام حنای قوس که به رنگ سبز تیره می باشد معروف است.

ترکیبات:

برگ های حنا حاوی ماده ای رنگی به نام لاوسون یا 1- هیدروکسی نفتوکینون ( 1.3 – 0.22 درصد ) گلیکوزیدهای فنلی متعدد کومارین گزانتون کینویید گلوکوزید بتا سیتوسترول فلاونوییدهایی نظیر لوتئولین و مشتق 7-0- گلیکوزیدی ان چربی رزین تانن می باشد.

سایر مواد حاصل از انها عبارتند از اسید گالیک 1 و 4- نفتوکینون لاکسانتون 1 و 2 , اکاستین گلیکوزیدی و مقدار کمی الکالویید.

موارد استفاده:

حنا به صورت موضعی در درمان بیماری های قارچی پوستی بویژه در قارچ های عامل کچلی و تخفیف درد های روماتیسمی به کار می رود. همچنین به عنوان رنگ کننده بویژه رنگ کردن پوست و مو کاربرد دارد.

مقدار مصرف: فقط بعنوان رنگ افزودنی در فراورده های ارایشی مو تایید شده است.

عوارض جانبی : پودر حنا می تواند موجب تحریک پوست و درماتیث تماسی شود. برگ های حنا در موش های ماده ناباروری ایجاد نموده است.

موارد احتیاط : بعنوان رنگ کننده ابرو ها و مژه ها دقت شود زیرا خطر اسیب رساندن به چشم وجود دارد.

آثار فارماکولوژیکی:

به علت وجود تانن اثرات قابض نشان می دهد. به طور کلی عمده اثار رنگ کنندگی و درمانی حنا را ناشی از وجود ماده لاوسون می دانند اما این ماده به تنهایی عمل نمی کند و بخصوص خاصیت رنگ کنندگی ان به سایر مواد بستگی دارد. لاوسون سمیت بسیار کمی دارد و موجب کم شدن زودگذر ضربان قلب با افزایش دامنه انقباض ان می گردد. اثر ضد باکتری و ضد قارچی حنا را نیز به لاوسون نسبت می دهند.

لاوسون با غلظت 2 تا  میکروگرم در میلی متر بر روی گونه های بروسلاو نایسریا و و کائارایس موثر بوده همچنین دارای اثر ضد توموری بر روی سارکوما – 180 در موش می باشد.

اثر ضد باکتریایی ان بیشتر بر باکتری های گرم مثبت ( نظیر استافیلوکوک , استریتوکوک , بروسلا و سالمونلا ) است و دارای فعالیت متوقف کننده عامل سل نیز می باشد. عصاره گیاه به صورت برون تنی و درون تنی در موش ها اثر ضد درد نشان داده است.